Đáo hạn phái sinh là một khái niệm quan trọng mà các nhà đầu tư cần nắm rõ khi tham gia vào thị trường chứng khoán phái sinh. Việc hiểu rõ về đáo hạn giúp nhà đầu tư quản lý rủi ro và tối ưu hóa các chiến lược giao dịch. Vậy đáo hạn phái sinh là gì và có tác động ra sao đến thị trường? Hãy cùng tìm hiểu qua bài viết dưới đây.
Đáo hạn phái sinh là gì?
Đáo hạn phái sinh (Expiration Date) là thời điểm mà các hợp đồng phái sinh đến ngày tất toán. Lúc này, nhà đầu tư phải chốt giao dịch hiện tại và chuyển sang hợp đồng mới. Đây cũng là thời điểm hợp đồng hết hạn, cần thanh toán hoặc giải quyết.
Tùy theo loại hợp đồng, việc thanh toán có thể thực hiện bằng hai hình thức chính: thanh toán bằng tiền mặt (cash-settled) hoặc giao nhận tài sản cơ sở (physical delivery). Các hình thức thanh toán này giúp nhà đầu tư quyết định tiếp tục hoặc ngừng giao dịch.
Quy trình đáo hạn hợp đồng phái sinh
Dưới đây là quy trình đáo hạn hợp đồng phái sinh mà nhà đầu tư cần chú ý:
- Chốt vị thế: Nhà đầu tư sẽ quyết định giữ hay đóng vị thế của mình trước ngày đáo hạn.
- Thanh toán hợp đồng: Hợp đồng phái sinh không tự động chuyển sang tháng tiếp theo; nhà đầu tư phải chủ động đóng vị thế cũ và mở vị thế mới cho hợp đồng tháng sau nếu muốn tiếp tục. Khi vị thế được đóng, khoản lợi nhuận hoặc thua lỗ sẽ được thanh toán ngay lập tức.
- Ngừng giao dịch: Tất cả các giao dịch của hợp đồng sẽ dừng lại vào ngày đáo hạn. Đây là thời điểm quan trọng để thực hiện các quyết định cuối cùng.
- Chuyển sang hợp đồng mới: Sau khi thanh toán, nhà đầu tư có thể lựa chọn hợp đồng phái sinh mới cho tháng sau.
Ngày đáo hạn phái sinh diễn ra khi nào?
Ngày đáo hạn phái sinh diễn ra tùy thuộc vào loại công cụ mà bạn giao dịch. Tại Hoa Kỳ, quyền chọn mua cổ phiếu thường hết hạn vào thứ Sáu thứ ba của tháng. Sau thời điểm này, hợp đồng không còn hiệu lực và sẽ không thể thực hiện giao dịch.
Đối với quyền chọn theo chỉ số kiểu Châu Âu, ngày đáo hạn sẽ là một ngày trước thời điểm quy định trong hợp đồng. Nếu hợp đồng ghi ngày đáo hạn vào thứ Sáu, thì phiên đáo hạn sẽ diễn ra vào thứ Năm.
Tại Việt Nam, hợp đồng tương lai chỉ số VN30 đáo hạn vào thứ Năm của tuần thứ ba hàng tháng, và thông tin về tháng đáo hạn được hiển thị cụ thể trong hợp đồng. Tháng đáo hạn được xác định dựa trên tháng hiện tại, tháng kế tiếp và tháng cuối cùng trong hai quý gần nhất. Thông tin cụ thể về ngày đáo hạn được thể hiện rõ trong hợp đồng, giúp nhà đầu tư dễ dàng nắm bắt.
Tác động của ngày đáo hạn phái sinh lên thị trường
Ngày đáo hạn phái sinh có thể tạo ra sự biến động lớn trong thị trường tài chính. Khi đến thời điểm này, nhà đầu tư thường phải điều chỉnh các vị thế của mình. Điều này dẫn đến tình trạng tăng hoặc giảm mạnh trong giá tài sản cơ sở.
Một số tác động cụ thể có thể kể đến như sau:
- Biến động giá tài sản: Giá tài sản cơ sở thường bị ảnh hưởng mạnh trong ngày đáo hạn phái sinh.
- Giao dịch lớn: Các nhà đầu tư lớn thực hiện giao dịch quan trọng trước giờ đóng cửa. Hành động này tạo ra áp lực lên giá và ảnh hưởng đến hợp đồng phái sinh.
- Chênh lệch giá: Một số nhà đầu tư tận dụng chênh lệch giữa giá tài sản cơ sở và giá hợp đồng phái sinh để kiếm lợi nhuận. Họ thường điều chỉnh vị thế ngay trong ngày đáo hạn.
- Tác động đến giá thanh toán: Giá đóng cửa của tài sản cơ sở sẽ ảnh hưởng đến giá thanh toán hợp đồng phái sinh. Nếu có áp lực mua/bán quá lớn, giá sẽ bị biến động.
Thống kê từ năm 2017 cho thấy, giá chứng khoán thường có sự thay đổi đột ngột trước phiên ATC, thường là giảm. Do đó, nhà đầu tư cần theo dõi kỹ lưỡng để đưa ra dự đoán chính xác hơn về thị trường.
Trong ngày đáo hạn, thị trường có thể biến động mạnh mẽ khi nhà đầu tư thực hiện nhiều chiến lược khác nhau như mua, bán, hoặc điều chỉnh vị thế nhằm tối ưu hóa lợi nhuận hoặc phòng ngừa rủi ro. Do đó, ngày đáo hạn phái sinh không chỉ ảnh hưởng đến các tổ chức mà còn là thời điểm nhạy cảm đối với các nhà đầu tư cá nhân.
Các yếu tố ảnh hưởng đến đáo hạn phái sinh
Đáo hạn phái sinh chịu ảnh hưởng bởi nhiều yếu tố khác nhau. Ngày gần đáo hạn, nhà đầu tư cần thực hiện trách nhiệm của mình với vị thế giao dịch. Nếu không thực hiện, hợp đồng có thể trở nên vô giá trị.
Các yếu tố chính tác động đến đáo hạn phái sinh bao gồm:
- Tình hình thị trường: Sự biến động giá của tài sản cơ sở có thể ảnh hưởng đến quyết định giao dịch.
- Kết quả giao dịch trước đó: Nhà đầu tư thường đánh giá hiệu quả các giao dịch trong thời gian gần đây.
- Chiến lược đầu tư: Những chiến lược khác nhau sẽ dẫn đến các quyết định khác nhau khi đến ngày đáo hạn.
- Khối lượng giao dịch: Hoạt động giao dịch tăng cao vào thời điểm này, phản ánh sự quan tâm của thị trường.
Nhà đầu tư cần theo dõi và điều chỉnh vị thế của mình để tối ưu hóa lợi nhuận. Sự quyết định vào ngày đáo hạn không chỉ đơn thuần là về việc mua hay bán, mà còn phản ánh cách tiếp cận của từng nhà đầu tư.
Những lưu ý khi đầu tư vào các sản phẩm phái sinh
Lưu ý với nhà đầu tư không đóng vị thế trước ngày đáo hạn
Nếu bạn không đóng vị thế mua trước ngày đáo hạn T, hợp đồng phái sinh sẽ tự động được tất toán vào ngày đáo hạn và không chuyển sang kỳ hạn mới. Để duy trì vị thế mua, nhà đầu tư cần đóng vị thế hiện tại và mở một hợp đồng mới cho tháng kế tiếp nếu muốn tiếp tục.
Tương tự, nếu bạn đang ở vị thế bán, bạn cũng cần chủ động đóng vị thế vào ngày đáo hạn nếu không muốn chuyển sang hợp đồng tháng sau. Việc này giúp nhà đầu tư linh hoạt hơn trong quyết định giữ hoặc thoát khỏi vị thế hiện tại.
Quản lý vị thế
Khi đầu tư vào sản phẩm phái sinh, việc quản lý vị thế rất quan trọng. Dưới đây là một số nguyên tắc mà nhà đầu tư cần lưu ý:
- Đóng vị thế trước ngày đáo hạn để tránh bị ảnh hưởng bởi biến động giá.
- Xem xét chiến lược đầu tư và dự đoán thị trường trước khi mở vị thế.
- Cập nhật thông tin và xu hướng để có quyết định giao dịch hợp lý.
- Đặt giới hạn rủi ro như dừng lỗ và chốt lời để bảo vệ nguồn vốn.
- Đảm bảo khả năng thanh khoản để dễ dàng thoát khỏi vị thế khi cần.
- Tránh “đu” theo biến động ngắn hạn, thay vào đó tập trung vào mục tiêu dài hạn.
Các nhà đầu tư nên xây dựng chiến lược quản lý rủi ro liên quan đến ngày đáo hạn. Việc này bao gồm việc đóng vị thế hiện tại hoặc chuyển đổi sang hợp đồng mới. Quản lý vị thế đòi hỏi sự cân nhắc kỹ lưỡng và kỷ luật cao trong giao dịch.