Các loại cổ phiếu ở Việt Nam luôn là chủ đề được quan tâm trên thị trường tài chính, khi ngày càng nhiều nhà đầu tư tìm kiếm cơ hội sinh lời từ các loại cổ phiếu khác nhau. Từ cổ phiếu phổ thông đến cổ phiếu ưu đãi, mỗi loại cổ phiếu đều mang lại những đặc điểm và cơ hội riêng biệt. Bài viết này sẽ giúp bạn có cái nhìn toàn cảnh về thị trường cổ phiếu tại Việt Nam, đồng thời khám phá những cơ hội đầu tư tiềm năng trong từng loại cổ phiếu.
Cổ phiếu là gì?
Cổ phiếu là chứng khoán thể hiện quyền sở hữu một phần doanh nghiệp, giúp nhà đầu tư trở thành cổ đông và hưởng lợi ích như cổ tức và biểu quyết.
Giá trị cổ phiếu thay đổi theo hiệu quả kinh doanh và thị trường, mang lại cơ hội sinh lời nhưng cũng tiềm ẩn rủi ro nếu doanh nghiệp kém hiệu quả.
Các loại cổ phiếu có mặt trên thị trường
Khi đầu tư vào chứng khoán, việc hiểu rõ các loại cổ phiếu là rất quan trọng. Mỗi loại cổ phiếu có những đặc điểm khác nhau, từ cách thức sở hữu đến quyền lợi của người sở hữu.
Việc phân loại cổ phiếu sẽ giúp nhà đầu tư dễ dàng lựa chọn những cổ phiếu phù hợp với mục tiêu đầu tư của mình.
Bên cạnh các loại cổ phiếu phổ biến, cổ phiếu quỹ cũng đóng vai trò quan trọng trong việc bảo vệ giá trị cho cổ đông và ổn định thị trường.
Phân loại cổ phiếu theo đối tượng sở hữu
Cổ phiếu ghi danh
Cổ phiếu ghi danh là loại cổ phiếu mà tên của người sở hữu được ghi lại trong sổ đăng ký cổ đông của công ty phát hành.
Điều này có nghĩa là quyền sở hữu cổ phiếu được xác định rõ ràng và người sở hữu có thể tham gia vào các hoạt động của công ty như biểu quyết hay nhận cổ tức.
Việc chuyển nhượng cổ phiếu ghi danh có thể phức tạp hơn so với cổ phiếu vô danh, vì cần phải thực hiện các thủ tục pháp lý để cập nhật thông tin sở hữu.
Cổ phiếu vô danh
Trái ngược với cổ phiếu ghi danh, cổ phiếu vô danh sẽ không ghi lại tên của người sở hữu.
Khi trao đổi, người nắm giữ chỉ cần chuyển nhượng cổ phiếu mà không cần thực hiện các thủ tục pháp lý phức tạp.
Theo Luật Chứng khoán Việt Nam và các quy định pháp luật liên quan, tất cả cổ phiếu được phát hành đều phải ghi danh, tức là ghi nhận thông tin của người sở hữu.
Phân loại cổ phiếu theo hình thức sở hữu
Cổ phiếu thường
Cổ phiếu thường (hay còn gọi là cổ phiếu phổ thông) là loại cổ phiếu phổ biến nhất trên thị trường. Người sở hữu cổ phiếu này có quyền tham gia biểu quyết các vấn đề quan trọng của công ty và nhận cổ tức, nhưng không được đảm bảo về mức cổ tức hoặc giá trị tài sản khi công ty thanh lý.
Giá trị cổ phiếu thường biến động theo kết quả kinh doanh và tình hình thị trường.
Cổ phiếu ưu đãi
Cổ phiếu ưu đãi là loại cổ phiếu đặc biệt, mang lại những quyền lợi riêng mà cổ phiếu thường không có. Các nhà đầu tư nắm giữ cổ phiếu ưu đãi có thể được hưởng cổ tức cố định, ưu tiên trong việc phân chia tài sản khi công ty giải thể, hoặc quyền biểu quyết cao hơn.
Hiện nay, theo Luật Doanh nghiệp 2020 của Việt Nam, các loại cổ phiếu ưu đãi bao gồm:
- Cổ phiếu ưu đãi cổ tức
- Cổ phiếu ưu đãi hoàn lại
- Cổ phiếu ưu đãi biểu quyết
- Các loại cổ phiếu ưu đãi khác do Điều lệ công ty quy định và phù hợp với pháp luật.
Phân loại cổ phiếu theo doanh nghiệp phát hành
Cổ phiếu trụ
Cổ phiếu trụ là cổ phiếu của các doanh nghiệp có vốn hóa lớn và thường có sức ảnh hưởng lớn đến chỉ số thị trường (như VN-index). Những doanh nghiệp này thường có vị thế vững chắc trong ngành và có thể dẫn dắt thị trường.
Đặc điểm chính:
- Vốn hóa lớn, giá trị thị trường của công ty rất lớn.
- Tính thanh khoản cao, được giao dịch sôi động trên thị trường.
- Độ ổn định và mức rủi ro thấp
Cổ phiếu Bluechip
Cổ phiếu Bluechip cũng là cổ phiếu của các công ty lớn, có lợi nhuận ổn định, uy tín trên thị trường, thường đứng ở top ngành và có tài chính lớn mạnh. Tuy nhiên, cổ phiếu này thường gắn liền với các doanh nghiệp quốc tế hoặc các tập đoàn lớn đa ngành.
Hiện nay, một số mã cổ phiếu được coi là blue-chip trên thị trường chứng khoán Việt Nam bao gồm:
- VNM (Vinamilk): Công ty Cổ phần Sữa Việt Nam, một trong những doanh nghiệp hàng đầu về sản xuất sữa và các sản phẩm từ sữa.
- VCB (Vietcombank): Ngân hàng Thương mại Cổ phần Ngoại thương Việt Nam, một trong những ngân hàng lớn và uy tín nhất của Việt Nam.
- FPT (FPT Corporation): Công ty Cổ phần FPT, tập đoàn đa quốc gia hàng đầu trong lĩnh vực công nghệ thông tin và viễn thông tại Việt Nam.
Những mã này được xem là blue chip vì tính ổn định, tiềm năng tăng trưởng, và thường được các nhà đầu tư tin cậy. Tuy nhiên trên thực tế, cổ phiếu trụ và cổ phiếu blue-chip ở Việt Nam thường trùng lặp và không có sự phân biệt rõ ràng. Mặc dù vậy, cổ phiếu blue-chip thường tập trung vào sự ổn định và hiệu quả tài chính dài hạn, trong khi cổ phiếu trụ tập trung vào ảnh hưởng ngắn hạn của chúng đối với thị trường tổng thể.
Đặc điểm chính:
- Lợi nhuận ổn định, cổ tức đều đặn
- Tính thanh khoản cao, có tiềm năng tăng trưởng lâu dài.
- Thường có mức rủi ro thấp hơn các loại cổ phiếu khác
Cổ phiếu midcap
Cổ phiếu Midcap là cổ phiếu của các doanh nghiệp có vốn hóa trung bình. Loại cổ phiếu này thường có tiềm năng tăng trưởng tốt nhưng vẫn đi kèm một mức độ rủi ro cao hơn so với cổ phiếu Bluechip.
Đặc điểm chính:
- Vốn hóa trung bình, giá trị thị trường nằm giữa cổ phiếu trụ và cổ phiếu nhỏ.
- Tiềm năng tăng trưởng cao
- Rủi ro trung bình, dễ bị ảnh hưởng bởi biến động thị trường
Cổ phiếu penny
Cổ phiếu Penny là cổ phiếu của các doanh nghiệp có vốn hóa nhỏ. Đây thường là các công ty mới hoặc có thị phần hạn chế, vì vậy tiềm ẩn rủi ro cao hơn.
Đặc điểm chính:
- Vốn hóa nhỏ, giá trị thị trường rất thấp, thường chỉ vài đồng một cổ phiếu.
- Tính thanh khoản thấp, khó mua bán.
- Rủi ro cao, nhưng có thể mang lại lợi nhuận lớn trong thời gian ngắn nếu công ty phát triển thành công.
So sánh ngắn gọn 4 loại cổ phiếu theo doanh nghiệp:
Phân loại cổ phiếu theo doanh nghiệp phát hành là một công cụ hữu ích giúp nhà đầu tư nhanh chóng xác định cơ hội và rủi ro của từng loại cổ phiếu.
Cổ phiếu trụ và Blue-chip, với quy mô lớn và hoạt động ổn định, thường được xem là lựa chọn an toàn cho các nhà đầu tư dài hạn.
Ngược lại, cổ phiếu Mid-cap và Penny, với tiềm năng tăng trưởng cao, lại phù hợp hơn với những nhà đầu tư chấp nhận rủi ro cao để đổi lấy lợi nhuận lớn.
Phân loại cổ phiếu theo niêm yết trên thị trường
Cổ phiếu niêm yết
Cổ phiếu niêm yết là các cổ phiếu được giao dịch trên các sàn giao dịch chứng khoán chính thức như HOSE (Sở Giao dịch Chứng khoán TP.HCM) và HNX (Sở Giao dịch Chứng khoán Hà Nội).
Các doanh nghiệp phát hành cổ phiếu niêm yết phải tuân thủ các quy định nghiêm ngặt về công bố thông tin và tính minh bạch. Điều này giúp tăng niềm tin của nhà đầu tư, đồng thời tạo điều kiện để cổ phiếu có tính thanh khoản cao hơn so với cổ phiếu chưa niêm yết. Một số ưu điểm của cổ phiếu niêm yết gồm:
- Tính thanh khoản cao
- Độ minh bạch và an toàn thông tin: công ty phải công bố thông tin tài chính định kỳ, đảm bảo tính minh bạch.
- Khả năng theo dõi giá trị cổ phiếu dễ dàng
Cổ phiếu chưa niêm yết
Cổ phiếu chưa niêm yết, còn được gọi là cổ phiếu OTC (Over-the-Counter), không được giao dịch trên các sàn chứng khoán chính thức.
Tại Việt Nam, cổ phiếu chưa niêm yết thường được giao dịch trên sàn UpCOM, thay vì thị trường OTC theo nghĩa quốc tế. Thị trường UpCOM có mức độ quản lý và công bố thông tin thấp hơn so với HOSE và HNX, nhưng vẫn có quy định cụ thể đảm bảo tính minh bạch và an toàn trong giao dịch.
Mặc dù rủi ro cao hơn, cổ phiếu chưa niêm yết lại có thể mang lại lợi nhuận lớn cho những nhà đầu tư sẵn sàng chấp nhận rủi ro. Một số đặc điểm của cổ phiếu chưa niêm yết gồm:
- Tính thanh khoản thấp: khó mua bán, thường giao dịch OTC (over-the-counter).
- Rủi ro cao hơn do thiếu sự minh bạch: thông tin về công ty có thể không đầy đủ hoặc không được cập nhật thường xuyên.
So sánh nhanh hai loại cổ phiếu:
Việc lựa chọn giữa cổ phiếu niêm yết và chưa niêm yết phụ thuộc vào mục tiêu đầu tư, khả năng chấp nhận rủi ro và kiến thức của nhà đầu tư. Cổ phiếu niêm yết thường phù hợp với những nhà đầu tư muốn đầu tư an toàn và dài hạn, trong khi cổ phiếu chưa niêm yết có thể phù hợp với những nhà đầu tư mạo hiểm muốn tìm kiếm lợi nhuận cao.
Cổ phiếu quỹ
Cổ phiếu quỹ là cổ phiếu do chính công ty phát hành mua lại và nắm giữ. Những cổ phiếu này không được tính vào số cổ phiếu lưu hành và không có quyền biểu quyết hay nhận cổ tức. Cổ phiếu quỹ không phải là một loại quỹ đầu tư và không liên quan đến việc đầu tư vào nhiều loại tài sản khác nhau; mục tiêu của việc mua lại thường nhằm tăng giá trị cho cổ đông hoặc tối ưu hóa cơ cấu tài chính của công ty.
Đặc điểm của cổ phiếu quỹ:
- Tính đa dạng: Đầu tư vào nhiều loại tài sản khác nhau như cổ phiếu, trái phiếu, bất động sản.
- Không tính vào số cổ phiếu lưu hành: Số lượng cổ phiếu quỹ không được tính vào số cổ phiếu đang lưu hành của công ty.
- Tái phát hành hoặc hủy bỏ: Công ty có thể tái phát hành cổ phiếu quỹ ra thị trường hoặc quyết định hủy bỏ chúng tùy theo chiến lược tài chính.
Ưu điểm và nhược điểm của cổ phiếu quỹ
Có thể thấy, các loại cổ phiếu ở Việt Nam cung cấp nhiều lựa chọn đầu tư với các đặc điểm và lợi ích khác nhau. Với sự phát triển không ngừng của nền kinh tế, thị trường chứng khoán Việt Nam dự kiến sẽ còn nhiều biến động và cơ hội mới, do đó trang bị cho mình những kiến thức cơ bản về các loại cổ phiếu là rất cần thiết để nhà đầu tư có thể nắm bắt và tận dụng những cơ hội chuyển mình.