Khi kinh tế thế giới biến động, bạn thường nghe về IMF “người lính cứu hỏa tài chính” của toàn cầu. Nhưng họ thực sự là ai, và tại sao mỗi quyết định của họ lại có thể tác động đến thị trường chứng khoán Việt Nam? Bài viết này sẽ cùng bạn giải mã vai trò của Quỹ Tiền tệ Quốc tế IMF cũng như chức năng cốt lõi và những thách thức trong bối cảnh hiện tại của tổ chức quyền lực này.
Lịch sử hình thành và sứ mệnh của IMF
Để hiểu được vai trò của IMF ngày nay, chúng ta cần quay ngược thời gian về bối cảnh kết thúc Thế chiến II. Lúc bấy giờ, kinh tế toàn cầu là một mớ hỗn loạn. Các quốc gia phá giá đồng tiền để cạnh tranh lẫn nhau, tạo ra các rào cản thương mại, lặp lại những sai lầm đã dẫn đến cuộc Đại Suy thoái những năm 1930.
Trong bối cảnh đó, vào năm 1944, đại diện của 44 quốc gia đã tập trung tại hội nghị Bretton Woods (Mỹ) để thiết lập một trật tự kinh tế thế giới mới. Và Quỹ Tiền tệ Quốc tế (IMF) đã ra đời từ đây, với sứ mệnh ban đầu là đóng vai trò như một “người trọng tài”, đảm bảo sự ổn định của hệ thống tỷ giá hối đoái, thúc đẩy hợp tác tiền tệ và tạo điều kiện cho thương mại quốc tế phát triển.
IMF chính thức đi vào hoạt động ngày 27 tháng 12 năm 1945, khi đó có 29 nước đầu tiên ký kết nó là những điều khoản của hiệp ước
Tuy nhiên, cùng với sự thay đổi của thế giới, vai trò của IMF cũng dần cải tiến. Từ một người giám sát hệ thống tiền tệ, IMF đã mở rộng phạm vi hoạt động, trở thành một tổ chức hỗ trợ tài chính, tư vấn chính sách và xây dựng năng lực cho các quốc gia thành viên.
Nguồn tham khảo: Bretton Woods Conference
Vai trò của Quỹ Tiền tệ Quốc tế IMF trong nền kinh tế toàn cầu
Trong một thế giới kết nối chặt chẽ, khủng hoảng ở một quốc gia có thể nhanh chóng tạo ra hiệu ứng domino, lan sang các nước khác và đe dọa sự ổn định của cả hệ thống. Lúc này, IMF hành động như một “rào cản” để ngăn chặn sự lây lan đó. Đây có thể được xem là vai trò cốt lõi và được biết đến rộng rãi nhất của IMF.
Sự can thiệp của IMF không chỉ đơn thuần là “bơm tiền”. Quan trọng hơn, nó gửi đi một tín hiệu mạnh mẽ tới thị trường tài chính toàn cầu. Khi IMF vào cuộc, điều đó có nghĩa là một kế hoạch cải cách kinh tế đáng tin cậy đang được triển khai, giúp khôi phục lại niềm tin của các nhà đầu tư và chủ nợ.
Cuộc khủng hoảng tài chính toàn cầu năm 2008 là một minh chứng rõ ràng. Vào thời điểm đó, IMF đã bơm hàng trăm tỷ đô la vào hệ thống để tăng cường thanh khoản, đồng thời giữ vai trò điều phối, khuyến nghị các quốc gia thực hiện các gói kích thích kinh tế đồng bộ. Hành động của họ đã góp phần ngăn chặn một sự sụp đổ toàn diện và tái lập lại trật tự cho hệ thống tài chính quốc tế.
Các chức năng chính của IMF
Bạn có thể hình dung vai trò của IMF hiện nay giống như một “bác sĩ kinh tế” toàn cầu với 3 nhiệm vụ chính:
1. Giám sát kinh tế (Surveillance)
Đây là công việc mang tính phòng bệnh. IMF thực hiện các cuộc “khám sức khỏe định kỳ” cho nền kinh tế của 191 quốc gia thành viên, thường là mỗi năm một lần. Trong quá trình này, các chuyên gia của IMF sẽ phân tích các chính sách kinh tế của quốc gia đó, từ chính sách tài khóa (thu chi ngân sách) đến chính sách tiền tệ (lãi suất, tỷ giá), và đánh giá các rủi ro tiềm ẩn.
Sau đó, họ sẽ đưa ra các báo cáo và khuyến nghị chính sách. Đây là chức năng tư vấn cốt lõi, giúp các quốc gia nhận diện sớm các vấn đề và điều chỉnh chính sách để hướng tới sự phát triển ổn định, bền vững.
2. Hỗ trợ tài chính (Lending)
Đây là chức năng nổi tiếng nhất và cũng gây tranh cãi nhiều nhất của IMF – vai trò “cứu hỏa”. Khi một quốc gia thành viên đối mặt với khủng hoảng nghiêm trọng, đặc biệt là khủng hoảng cán cân thanh toán (khi quốc gia sắp cạn kiệt ngoại tệ để trả nợ và nhập khẩu hàng hóa thiết yếu), IMF sẽ vào cuộc.
IMF cung cấp các khoản vay (thường được gọi là các “gói cứu trợ”) để giúp quốc gia đó vượt qua khó khăn trước mắt. Tuy nhiên, các khoản vay này luôn đi kèm với những điều kiện rất chặt chẽ. Quốc gia vay vốn sẽ phải cam kết thực hiện một loạt các cải cách kinh tế theo “toa thuốc” của IMF, ví dụ như: thắt chặt chi tiêu công, tăng thuế, tư nhân hóa doanh nghiệp nhà nước, hoặc cải cách hệ thống ngân hàng.
Những gói cứu trợ cho Hy Lạp trong cuộc khủng hoảng nợ công châu Âu, hay các khoản vay cho Argentina, chính là những ví dụ điển hình cho vai trò này của IMF.
3. Hỗ trợ kỹ thuật và Xây dựng năng lực (Capacity Development)
Đây là một vai trò thầm lặng nhưng không kém phần quan trọng. IMF “cầm tay chỉ việc”, giúp các quốc gia, đặc biệt là các nước đang phát triển, cải thiện năng lực quản lý kinh tế. Các chuyên gia của IMF sẽ trực tiếp đào tạo, tư vấn cho các quan chức chính phủ về các lĩnh vực như:
- Quản lý ngân sách và thu thuế hiệu quả hơn.
- Hiện đại hóa hệ thống ngân hàng trung ương.
- Xây dựng hệ thống thống kê kinh tế minh bạch và đáng tin cậy.
Chức năng này giúp các quốc gia xây dựng một nền tảng kinh tế vững chắc từ gốc, giảm thiểu nguy cơ xảy ra khủng hoảng trong tương lai.
IMF và mối quan hệ với 191 quốc gia thành viên
IMF không phải là một ngân hàng thông thường. Bạn có thể hình dung nó giống như một “hợp tác xã tài chính” toàn cầu, nơi các quốc gia thành viên cùng đóng góp vốn và cùng nhau đưa ra quyết định. Mối quan hệ này được xây dựng dựa trên một cơ chế cốt lõi gọi là Hạn ngạch (Quota).
Khi một quốc gia gia nhập IMF, họ sẽ được phân bổ một mức quota dựa trên quy mô và sức mạnh kinh tế của mình (GDP, mức độ mở cửa, dự trữ ngoại hối…). Mức quota này quyết định 3 điều quan trọng:
- Mức đóng góp vốn: Số tiền mà quốc gia đó phải đóng góp vào quỹ chung của IMF.
- Hạn mức vay vốn: Số tiền tối đa mà quốc gia đó có thể vay từ IMF khi gặp khó khăn.
- Quyền biểu quyết: Đây là điểm mấu chốt. Số phiếu bầu của một quốc gia tỷ lệ thuận với mức quota của họ.
Điều này dẫn đến một thực tế là, dù có 191 thành viên, nhưng tiếng nói trong IMF không ngang bằng nhau. Các nền kinh tế lớn nhất thế giới, đứng đầu là Mỹ, Nhật Bản, Trung Quốc và các nước châu Âu, nắm giữ phần lớn quyền biểu quyết. Đặc biệt, các quyết định quan trọng nhất của IMF (như thay đổi cơ cấu, tăng quota…) đòi hỏi một tỷ lệ phiếu bầu rất cao (siêu đa số, thường là 85%). Với việc Mỹ nắm giữ khoảng (16,49% – 17,43%) tổng số phiếu bầu, họ nghiễm nhiên có quyền phủ quyết (veto power) đối với các thay đổi lớn.
Việt Nam cũng là một thành viên của IMF và tích cực tham gia vào các hoạt động của tổ chức này. Khi quy mô kinh tế của Việt Nam ngày càng lớn mạnh, vai trò và tiếng nói của chúng ta trong các quyết định của IMF cũng sẽ tăng lên.
Nguồn tham khảo:
- IMF Executive Directors and Voting Power Last Updated: July 7, 2025
- The IMF’s 17th General Review of Quotas Needs a New Formula to Deliver on Development
Những thách thức mà IMF đang đối mặt
Dù là một tổ chức quyền lực, IMF không phải là không có những thách thức. Trong bối cảnh thế giới đầy biến động, IMF đang phải đối mặt với ba bài toán lớn:
- Sự cạnh tranh từ các thể chế mới: Các tổ chức như Ngân hàng Phát triển Châu Á (ADB) hay Ngân hàng Phát triển Mới (NDB) của khối BRICS đang nổi lên, thách thức vị thế của IMF.
- Chỉ trích về các chính sách hà khắc: Các điều kiện cho vay “thắt lưng buộc bụng” của IMF thường bị cho là quá khắc nghiệt, gây bất ổn xã hội và can thiệp sâu vào nội bộ các quốc gia.
- Các cuộc khủng hoảng phi truyền thống: IMF phải tìm cách thích ứng với các thách thức mới như biến đổi khí hậu, đại dịch hay đứt gãy chuỗi cung ứng toàn cầu.
Lời kết
Bất chấp những thách thức, Quỹ Tiền tệ Quốc tế (IMF) vẫn là một trụ cột không thể thiếu của kiến trúc tài chính toàn cầu. Đối với nhà đầu tư, việc theo dõi các báo cáo và hành động của IMF là rất quan trọng, bởi các quyết định của họ có sức ảnh hưởng trực tiếp đến tỷ giá, lãi suất và tâm lý thị trường toàn cầu, bao gồm cả Việt Nam. Hiểu về IMF chính là hiểu thêm một mảnh ghép quan trọng trong bức tranh kinh tế thế giới phức tạp.
Đừng quên theo dõi kênh Chungkhoan.com.vn để tiếp tục cập nhật những thông tin bổ ích về đầu tư và tài chính!
